رنگ بندی کابل ها چگونه است؟

رنگ سیم و کابل برق چه معنایی برای شما دارند؟ سیم هایی که در پشت دیوارهای خانه ی شما قرار دارند از استانداردهای رنگی خاصی پیروی می کنند. هر رنگی نشان میدهد که آن سیم خاص چه عملکرد ویژهای در مدار انجام می دهد. قبل از اینکه سیستم برق را دستکاری کنید، لازم است این کدهای رنگ بندی کابل ها را بیاموزید.

سیمهای برق سیاه

در رنگ بندی کابل، سیم های برق سیاه برای انتقال برق به سوییچ ها و پریزهای برق، در تمام انواع مدار، به کار می روند.

سیم های سیاه همچنین اغلب برای پایه های سوییچ در مدارها به کار گرفته می شوند و نقش اتصالی را ایفا میکنند که سوییچ را به بار الکتریکی وصل میکند. این طور در نظر بگیرید که تمام سیم های سیاه همیشه دارای جریان برق هستند.

سیم های برق قرمز

در مدارهای 220 ولتی، سیم های قرمز، سیم های دارای جریان ثانویه به شمار می آیند. سیم های قرمز نیز مانند سیم های سیاه میتوانند در چند نوع پایه ی سوییچ به کار گرفته شوند.

این رنگ بندی کابل برای اتصال سنسور دود به سیستم برق خانه نیز استفاه میشود. میتوان دو سیم قرمز را به هم متصل کرد یا یک سیم قرمز را با یک سیم سیاه با هم به کار برد.

سیم های برق آبی و زرد

سیم های برق آبی و زرد جزء رنگ بندی کابل هایی محسوب میشوند که حامل جریان برق هستند اما در سیم کشی پریزهای معمولی به کار نمیروند. سیم های آبی و زرد زمانی استفاده می شوند که سیم های برق دار از میان سیم راه کشیده شده باشند.

به عنوان مثال، سیم های زرد را میتوان در پایه های سوییچ پنکه های سقفی، نورهای ساختمانی و پریزهایی که با سوییچ های برق جفت شده اند، مشاهده کرد. سیم های آبی نیز بیشتر اوقات به عنوان نقاله برای سوییچ های سه یا چهار راه به کار میرود.

سیم های برق سفید و خاکستری

اگر سیم هایی که مشاهده می کنید به رنگ سفید یا خاکستری هستند، سیم های نول یا خنثی را پیدا کرده اید. استفاده از رنگ سفید برای این منظور رایج تر است، اما سیم های خاکستری نیز همین کارکرد را دارند. هدف استفاده از سیم نول یا خنثی اتصال به رسانگر فشار قوی است.

 رسانگر یک قطعه فلز رسانا در یک پنل برق است که جریان برق را برای توزیع در سرتاسر خانه جذب میکند. سیم های برق سفید و خاکستری فقط میتوانند به همدیگر وصل شوند. به این سیم ها به اینکه سیم های نول یا خنثی گفته میشود، اما ممکن است حامل جریان برق باشند، مخصوصاً اگر جریان نامتوازن باشد؛ بنابراین در کار با این سیم ها جانب احتیاط را رعایت کنید.

سیم های برق سبز

هدف از به کار بردن این رنگ بندی، مشخص کردن کابل اتصال به زمین یک مدار برق است. سیم های برق سبز رنگ به پایانه ی زمین در جعبه ی پریز متصل می شوند و مسیر رانش آنها به رسانگر فشار قوی در پنل برق است. به این شکل سیم های برق سبز در واقع به عنوان محافظ عمل میکنند و به برق، محلی برای فرار به زمین میدهند؛

 این فرار در صورتی ضروری است که سیم برقدارِ درون مدار، فلز یا رسانای دیگری را لمس کند. سیم های سبز را فقط میتوان به سیم های سبز دیگر متصل کرد. یادتان باشد که اگر جایی در مدار شما ایراد و نقصی وجود داشته باشد، سیم های سبز ممکن است برق داشته باشند، از اینرو با این سیم ها با احتیاط کار کنید.

تشخیص سیم ارت از نول

برای تشخیص سیم ارت از نول یا همان خنثی، باید تفاوت های این سیم ها را بدانیم. برای دانستن تفاوت ها نیز کافی است بدانیم از هر کدام از این سیم ها در کجا استفاده میشود. سیم نول در واقع مسیر بازگشت مدار AC است که باید در شرایط عادی حامل جریان برق باشد.

 این جریان میتواند به دلایل مختلفی وجود داشته باشد از جمله عدم توازن در جریان فاز و گاهی هم به خاطر هارمونیک یا بسامان سوم و پنجم. دلایل دیگری نیز برای این جریان وجود دارند اما بزرگی این جریان کسری از جریان فاز است و در برخی موارد می تواند حتی دو برابر جریان فاز باشد. بنابراین سیم نول را همیشه باید در مدار فعال، دارای جریان در نظر گرفت. این سیم نول به زمین داده میشود تا پایانه ی دوم سیم نول پتانسیل صفر پیدا کند. 

سیم ارت یا زمین برای ایمنی در مقابل نشتی یا جریان مانده در سیستم از طریق مسیری با کمترین مقاومت است. سیم فاز و نول به سیم کشی اصلی وصل میشوند، اما سیم ارت ممکن است به بدنه ی تجیهزات یا هر سیستمی ول شود که در شرایط عادی حامل جریان برق نیست و در صورت کار نکردن عایق، باید جریان فرعی را حمل کند. این جریان برق مستقیم از سیم فاز یا برق دار نمی آید، بلکه از اتصالی فرعی می آید که در شرایط عادی با سیستم برقدار در تماس نیست.

 جریان مربوط معمولاً کمتر از جریان سیم اصلی یا جریان فاز است. اما قدرت این جریان نشتی میتواند باعث کشتن انسان یا آتش سوزی شود. در مقابل چنین جریانی یک مسیر با مقاومت پایین می گذارند و آن را با سیم یا کابل ارت به زمین میفرستند.

با توجه به این توضیحات تعجب نمیکنید اگر بگوییم که سیم ارت به سادگی قابل تشخیص است زیرا لخت بوده و عایقی دورش ندارد. البته اگر سیمی به رنگ سبز مشاهده کردید، آن سیم نیز میتواند سیم ارت باشد. این سیم معمولاً از جنس مس ساخته میشود، اما سیم نول پیرامون خود عایق دارد.

رنگ سیم ارت در لباسشویی

اکنون که شناختی از انواع سیم و رنگ های آنها پیدا کردیم، میتوانیم در کار بار وسایلی که هر روزه با آنها سروکار داریم از این اطلاعات استفاده کنیم و جلوی خطرات و اتفاقات ناگوار ناشی از برق گرفتگی را بگیریم. برای مثال، در کار با ماشین لباسشویی، مشاهده میکنیم که یک کابل رابط در ماشین لباسشویی وجود دارد.

 کابل رابط ماشین لباسشویی از یک کابل سه سیم تشکیل شده است که دو سیم آن برای انتقال فاز و نول به ماشین هستند و سیم سوم نقش سیم ارت را ایفا میکند. این سیم به رنگ سبز و زرد بوده و برای حفاظت از بدنه در مواقع اتصال در نظر گرفته شده است.

رنگ سیم فاز و نول کولر

هنگام راه اندازی و نصب کولر آبی دقت داشته باشید که باید سه رشته سیم در پشت کلید کولر داشته باشید. در خانه های قدیمی تر این سیم ها از پشت کنتور در می آیند و در خانه های جدید از قسمت جعبه فیوزها یا ترمینال برق گرفته می شوند.

یک راه شناسایی آنها قطر رشته سیم هاست که معمولاً باید 2.5 میلیمتری باشد. با توجه به توضیحاتی که در بالا دادیم، از این سه رشته سیم یکی برای فاز، یکی برای نول و دیگری برای ارت است.

سپس باید از کلید کولر تا جعبه تقسیم آن یک کابل 1.5× 5 مفتولی نصب کنید. حال پنج رشته سیم دارید که از این تعداد یکی برای نول، یکی برای دور تند، یکی برای دور کند، یکی برای پمپ و آخری برای ارت در نظر گرفته میشود.

نکته ای که باید به آن دقت داشته باشید رنگ هاست. سیم فاز به رنگ قرمز و سیم نول نیز سیم آبی رنگ است.

علیرغم تمام حرف هایی که در بالا گفته شد، این احتمال وجود دارد که اطلاعات بالا در مورد رنگ ها خیلی به کارتان نیاید. با وجود این، طبق استاندارد، سیم های زرد رنگ یا سبز رنگ سیم ارت شناخته می شوند پس باید آنها را به ارت کولر ببندید. اگر کولر آبی شما مجهز به سم ارت نیست، باید این سیم را به بدنه ی کولر وصل کنید.

اما همانطور که گفتیم ممکن است بعد از وصل کردن رنگهای درست باز کارآیی لازم را نگیرید و کولر کار نکند.

بنابراین شما با سیستمی سر و کار دارید که در آن سیم ها با رنگ شناسایی نمی شوند. در این حالت باید به محل اتصال سیم ها به موتور توجه کنید که می تواند به صورت زیر باشد:

1-اتصال com نول

2- اتصال lo دور کُند

3- اتصال hi دور تند

در نهایت اگر نتوانستید سیم فاز و نول را پیدا کنید، ایمن ترین راه استفاده از فازمتر است.

استاندارد رنگ سیم های برق در ایران

رنگ بندی کابل رایج یا در واقع اصلی ترین رنگ بندی موجود در بازار ایران مطابق استاندارد IEC 60227 یا ISIRI 607 است که به صورت خلاصه در جدول زیر نشان داده میشود.

سیم و کابل تک رشته: برای رنگ بندی ترجیح خاصی وجود ندارد (رنگ عایق کابل تک رشته معمولاً سیاه انتخاب میشود)

کابل دو رشته: برای رنگ بندی ترجیح خاصی وجود ندارد (معمولا از رنگ سیاه برای فاز و از آبی برای نول استفاده میشود. البته می توان از رنگ های دیگری نیز استفاده کرد)

کابل سه رشته: زرد/ سبز – آبی – قهوه ای یا سیاه (برای کابلهایی که ارت دارند) یا طوسی – سیاه – قهوه ای

کابل چهار رشته: زرد/سبز – طوسی – سیاه – قهوه ای یا آبی– طوسی – سیاه – قهوه ای

کابل پنج رشته: زرد/سبز – آبی – مشکی – قهوه ای – طوسی یا قهوه ای – آبی – مشکی – طوسی – مشکی

از رنگ بندی کابل زرد/سبز فقط برای اتصال زمین و یا تدابیر حفاظتی مشابه استفاده میشود. رنگ آبی برای مشخص کردن سیم نول است.

در صورت نبود سیم نول، رنگ آبی برای مشخص کردن هر رشته ای از کابل قابل استفاده خواهد بود؛ البته به غیر از رشته ی مخصوص اتصال زمین یا هادی حفاظتی.

دقت داشته باشید که دانستن رنگ بندی سیم ها در انجام سیم کشی و امور مربتبط با برق، فقط یکی از چیزهایی است که باید بدانید و مهم است آگاه باشید که دانستن رنگ بندی سیمها به منزله ی مجوز شما برای کار با مدارات برقی به حساب نمی آید.

در هنگام کار با مدارات برقی، خطر همیشه در کمین شماست! برای حفظ جان و سلامت خود و سایرین، در انجام امور مربوط به برق، از متخصصان کمک بگیرید.

اصلی ترین رنگ بندی در کابل های معمول در بازار ایران مطابق استاندارد IEC 60227 و یا ISIRI 607 میباشد .

خلاصه این رنگ بندی در زیر آمده است.

 رنگ سیم یا کابل ارت

در توزیع رنگ ها برای رشته رنگی سبز /زرد باید یکی از رنگها حداقل 30٪ و حداکثر 70٪ از سطح رشته و رنگ دیگر بقیه سطح را بپوشاند.

در کابل ها رنگ زرد/سبز منحصرأ به منظور شناسایی رشته ای از کابل است . از آن به عنوان اتصال زمین و یا تدابیر حفاظتی مشابه استفاده شود.

رنگ آبی برای مشخص کردن رشته سیم نول در نظر گرفته شده است چنانچه سیم نول وجود نداشته باشد در این صورت رنگ آبی را میتوان برای مشخص کردن هر رشته ای از کابل به غیر از رشته مخصوص اتصال زمین یا هادی حفاظتی به کار برد.

منبع:‌ شرکت سیم و کابل زیتون